• Artikels

De eerste stapjes … bij het opvoeden van een veulen

Terwijl we vorig jaar nog zorgvuldig op zoek waren naar de de geschikte hengst, is het nu eindelijk zover. Na elf maanden geduldig wachten zijn ze daar!
Ze zijn zo lief en schattig, maar hoe gaan we het best te werk om ze een zo goed mogelijke opvoeding te geven de komende jaren?

De inprentingsfase

Is de geboorte vlot verlopen en heeft je veulentje de eerste moedermelk of biest gedronken? Laat dan moeder en veulen even met rust, zodat ze elkaar kunnen leren kennen en er een band opgebouwd kan worden tussen beide. De merrie gaat haar veulen likken om het zo droog te maken en de bloedsomloop te stimuleren, maar ook om de geur van haar kleintje op te nemen en in te prenten. Dit kan een paar uur (ongeveer 24 uur) duren.

Het is belangrijk om tijdens deze inprentingsfase beide niet te storen. Deze fase is een gevoelige periode, éénmalig en onomkeerbaar! Het veulen leert wie zijn moeder is, maar ook – over iets langere tijd – wie zijn soortgenoten, sociale partners en uiteindelijk dus ook seksuele partners zijn… In deze periode ontwikkelen ze gedrag en leren hun grenzen kennen.

Als de eigenaar die eerste dagen of zelfs weken te veel toe laat leert het veulen dat ook,… dit is bijna onuitwisbaar. Dit verklaart waarom flessenveulens meestal moeilijk te trainen zijn. Tijdens de inprentingsfase zijn ze te vaak in contact gekomen met de mens, waardoor het veulen een verkeerd beeld heeft gekregen tijdens deze gevoelige periode. Ze zien de mens als een soortgenoot en dit kan heel wat problemen met zich meebrengen op latere leeftijd.

Vergeet niet dat deze kleine, schattige paardjes ook groot worden… probeer dus vanaf dag één heel consequent te zijn en zo bij te dragen aan hun opvoeding en verdere training.

Socialisatie en beweging

Bij de mens duurt de socialisatieperiode tot een leeftijd van 7 à 8 jaar, bij het veulen duurt deze ongeveer een jaar. Tijdens deze periode is men in staat een ‘taal’ te leren. Het veulen zal kennis maken met zijn omgeving, leren omgaan met soortgenoten, andere dieren, mensen,…

Laat moeder en veulen zo snel mogelijk genieten van de frisse buitenlucht… liefst met nog andere paarden erbij. Onderzoek toont aan dat het niet goed is voor een veulen om alleen op te groeien. Sociaal contact en voldoende beweging zijn heel belangrijk voor hun verdere groei en opvoeding.

Van zodra het veulen rondhuppelt volgt hij zijn moeder overal. Dit ‘volgen’ gebeurt instinctief en toont aan hoe belangrijk sociaal contact voor hem is. Sociaal contact is noodzakelijk om zich tot een mentaal gezond paard te ontwikkelen. Paarden zijn kuddedieren…

In het begin zal het veulen heel dicht bij de moeder blijven; daar is het veilig. Wanneer hij een tweetal weken oud is, durft hij (mag hij) iets verder weg en gaat op verkenning. Hij leert zo de anderen kennen, hoe ze communiceren, wat zijn eigen gedrag voor effect heeft, wat mag en niet mag.

Ook de andere paarden voeden het jonge paard op. Het veulen zal ‘snappen‘, (een soort klappertanden) naar volwassen paard als hij te dichtbij komt. Hiermee laat hij weten dat hij jong en onderdanig is. Je kunt het vergelijken met een puppy die op zijn rug gaat liggen.

Het veulen gaat vanaf twee weken steeds meer tijd doorbrengen met leeftijdsgenootjes. Tijdens het spelen stimuleren de veulens elkaar om te rennen, dagen ze elkaar uit en ontwikkelen ze hun sociale gedrag. Hengstveulens houden van stoere spelletjes, merries daarentegen houden het liever wat rustiger.

De sterkte van het kraakbeen en de pezen wordt in de eerste twee levensjaren bepaald. Het is dus van groot belang dat jonge paarden zich vrij kunnen bewegen.

Naast het op ontdekking gaan, spelen en drinken, slaapt het veulen ongeveer 50% van de dag, terwijl zijn moeder over hem waakt.

Vertrouwen

Moeder en veulen hebben ondertussen al een sterke band. Om ook een goede band met je veulen te krijgen, moet je zijn vertrouwen winnen. Ga hem niet in een hoekje duwen om hem te strelen of gauw een halster aan te doen, maar laat hem tot bij jou komen. Veulens zijn heel nieuwsgierig. Terwijl je jouw merrie borstelt of streelt, zul je de aandacht van het veulen krijgen. Hij komt snuffelen, gaat weg, komt terug…. Probeer hem te negeren, tot je voelt dat hij zelf de situatie voldoende vertrouwt en hij je toelaat gestreeld te worden.

training jonge paarden
veulen training
basistraining veulen
Geronimo & friends – 1 maand oud

Vermijd bruuske bewegingen en streel hem aan de hals en manenkam. Pas wanneer hij dit aanvaardt, ga je hem over zijn hele lichaam proberen aan te raken. Je zult al snel merken welke aanrakingen hij fijn vindt en welke minder.

Zorg ervoor dat de eerste aanrakingen door de mens als aangenaam ervaren worden. Het is gemakkelijk als je met z’n tweeen bent, zodat iemand de merrie kan vasthouden. Blijft rustig en neem de tijd die het veulen nodig heeft om aan je aanwezigheid te wennen zich veilig te voelen en je te vertrouwen. Blijf steeds in de buurt van de moeder, zodat hij niet te bang wordt. Doe dit niet te lang: morgen is weer een nieuwe dag.

TIP: Heb je een nogal onzeker en bang veulentje, geef het dan
de nodige tijd om te wennen aan je aanwezigheid, zonder dat
je hem per se wilt aanraken. Houd je vooral bezig met de moeder. Maak met je hand een streelbeweging op een meter afstand, zodat het veulentje kan wennen. Stop deze beweging wanneer het veulen stil blijft staan, en herhaal dit meerdere keren. Je zult zo het vertrouwen winnen en alsmaar dichterbij mogen komen.

Halstertje

Wanneer het veulen al wat meer op zijn gemak is, jou vertrouwt en je hem gemakkelijk kunt strelen, dan kun je hem voor het eerst een halster aandoen. Ga hiervoor zacht te werk. Houd het halster eerst in je linkerhand en omhels het veulen met je rechterarm. Streel hem ondertussen aan de rechterzijde van zijn hals. Neem nu met je rechterhand ook het halster vast en laat z’n neus in het halster glijden. Gezienje rechterarm zich al boven de hals bevindt, is het op deze manier eenvoudiger om het halster te sluiten.

Laat het halster niet aan als je weggaat. Veulens gaan vaak krabben met hun achterbeen tot aan het hoofd, je riskeert dat ze zo vast komen te zitten. Ook wanneer ze zich met hun hoofd gaan schuren zouden ze ergens kunnen blijven haperen. Door het halster elke dag opnieuw aan en af te doen, worden ze ermee vertrouwd en staan we alweer een stapje verder in de training.

basistraining veulen
halster aandoen
basistraining veulen 
halster aandoen

Aan de hand meestappen

Oefen dit eerst in de stal of in een niet te grote weide. Blijf steeds dicht bij de moeder, zodat het veulen zonder al teveel stress kan wennen aan zijn nieuwe ‘lesje’: wijken voor druk. Het veulen zal van nature uit tegen de druk in gaan. Let dus op dat je niet aan het hoofd begint te trekken. Je riskeert dat het veulen panikeert, tegentrekt en omslaat. Pijn en angst zijn juist de twee elementen die je wilt vermijden bij het werken aan vertrouwen…

basistraining veulen
halster aandoen

Het is gemakkelijker om de eerste stapjes te vragen door ze lichtjes uit balans te halen. Zet lichte druk op het touw en vraag hem om wat naar links of naar rechts te bewegen. Zodra er één voetje naar voren beweegt, laat je de druk los. Met je andere arm rond de achterhand kun je het veulen begeleiden en iets meer controle behouden. Herhaal dit een aantal keer, zodat hij begrijpt wat er van hem verwacht wordt.

Door zachtjes druk naar achteren te zetten op het halster en een klein duwtje op de borst, vraag je een pasje achterwaarts. Haal ook hier de druk weg, zodra het veulen een voetje naar achteren zet.

Ga vervolgens samen met de moeder een eindje stappen. Hiervoor ben je het best met z’n tweeën. De een begeleidt de moeder, de ander het veulen. Blijf dicht bij de moeder om te voorkomen dat je aan het touw gaat trekken. Probeer hun bewegingen wat te controleren, maar geef ze toch de nodige vrijheid. Houd de sessies kort, zo’n 10 à 15 minuten. De tijd die je nu investeert, win je op termijn dubbel en dik terug.

TIP: Let op dat je je veulen niet teveel gaat verwennen. Ze zijn klein en schattig, kijken zo lief… maar vergeet niet dat ze groot en sterk worden. Wees duidelijk van in het begin. Bijten, slaan, tegen je aan lopen… mag je niet toelaten. Ga niet straffen, maar probeer dit een volgende keer te voorkomen. Laat ze ook liever niet uit je hand eten. Wees consequent: voor je eigen veiligheid en voor de verdere opvoeding van je veulen.

De trailer op…

Jong geleerd is oud gedaan! Leer je paard van jongs af aan rustig de trailer opgaan. Ook hier heb je er alle belang bij dat de moeder vlot de trailer opgaat, zodat het veulen niet onnodig gestrest geraakt. De rust en het vertrouwen van de moeder bij het trailerladen, zullen het veulen een veilig gevoel geven. Haal het tussenschot uit de trailer of camionette en vervoer moeder en veulen samen in een grote laadruimte.

Gewenning

Je veulen leert wennen aan zijn omgeving, de mens en nieuwe situaties, waaronder het bezoek van de dierenarts en eventueel de hoefsmid. Een goede voorbereiding zorgt voor een pak minder stress.

Streel het veulen stapsgewijs over zijn hele lichaam (links en rechts) met je hand en later ook met een touw en een stick of zweepje. Let op bij het raken van de achterbenen. Voor het oppakken van de voetjes, ga je elk been eerst slechts een aantal centimeter opheffen en terug neerzetten. Geleidelijk aan kun je de voet hoger nemen en langer vasthouden. Zo spaar je heel wat tijd uit voor de hoefsmid en verminder je de angst en stress de dag zelf.
Als je met je veulen naar een show of veiling wilt, leer hem dan eerst mooi stilstaan, zodat je hem rustig kunt toiletteren.

schriktraining 
Training jonge paarden
basistraining veulen

Ga je graag nog een stapje verder? Laat je veulen kennismaken met een plastic zak, een bal, een paraplu ... hoe meer ze te zien krijgen, hoe gemakkelijker ze zullen omgaan met nieuwe of ongewone situaties in de toekomst.

Zorg dat je weet waar je aan begint. Het leerproces van jonge paarden is een boeiende maar fragiele periode. Aarzel niet om je te laten begeleiden door een professional. Jonge paarden leren heel snel. Dit houdt ook in dat ze even snel iets goed, als iets fout aanleren… Je kunt beter voorkomen dan genezen. De juiste timing en een dosis feeling zijn hier heel belangrijk. Op een goede basis kun je later verder bouwen.

Het spenen

Het scheiden van moeder en veulen is – zoals je wel kunt vermoeden – een emotionele gebeurtenis. Zodra de veulens zelfstandig eten, brengen ze minder tijd met hun moeder door en worden ze minder afhankelijk van haar. Maar ze hebben haar nog steeds nodig. De moeders gaan hun kleintjes steeds minder toelaten om te drinken, dit is een natuurlijk proces.

De opvoedingsrol van de moeder en de andere volwassen paarden in de kudde mag niet onderschat worden. De moeders zijn hun veulens niet ‘beu’ zoals vaak wordt gedacht. Het is hun manier om ze zelfstandiger te maken en sociale regels bij te brengen. Rekening houdend met dit natuurlijk proces is het wenselijk om het veulen pas te spenen vanaf 6 maand oud. Hoe later het veulen gespeend wordt hoe beter. De 100-dagen regel die vaak gehanteerd wordt is dus eigenlijk veel te vroeg. Onderzoek toont aan dat het maag-darmkanaal nog niet voldoende is aangepast aan alleen vast voedsel.

Het spenen is een eerste trauma voor het jonge paard. Om zowel moeder als veulen een minimum aan stress te bezorgen bij het splitsen, neem je best de moeders één voor één weg uit de kudde en laat je de veulens staan, zodat er voor hen zo weinig mogelijk verandert. Dit doe je best geleidelijk aan. De moeder haal je even weg; de eerste dag 10 mintuten, daarna twintig enz. Wanneer dit vlot verloopt, kan de moeder definitief worden weggehaald. Ze kan aan de andere kant van het hek, zodat ze elkaar nog zien, maar dat hij niet meer kan drinken. Het veulen blijft dan achter bij zijn maatje(s). Als alles rustig verloopt kan de moeder dan ook uit het zicht geplaatst worden.

Heb je in de kudde één of meerdere paarden die geen veulen hebben – zoals een oudere merrie of een ruin – dan kunnen zij de taak van ‘nanny’ op zich nemen wanneer de moeders de kudde verlaten. De veulens zullen onderling spelen onder het toeziend oog van de oudere(n). Deze volwassen paarden laten de veulens weten wat kan en niet kan in het leven. Heb je slechts één veulen, dan kun je overwegen om deze in een kudde te plaatsen of bij een fokker, zodat hij toch met leeftijdsgenootjes kan opgroeien. Sociaal contact, beweging en de juiste voeding zijn zeer belangrijk in hun opvoeding en groei.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat veulens die te vroeg en/of heel abrupt gespeend worden, vaak last hebben van stress, waardoor ze op jonge leeftijd al gaan luchtzuigen. Wanneer deze paarden zich, op latere leeftijd, opnieuw in een stresserende situatie bevinden, zullen ze doet gedrag gaan herhalen. Het scheiden van moeder en veulen mag je daarom niet onderschatten.
In de natuur gebeurt het spenen op een leeftijd van acht, negen maanden. De merrie is dan meestal opnieuw drachtig en laat het veulen niet meer toe om te drinken. Er is dus geen haast bij het spenen!

training jonge paarden
Magali Van der Heyden
basistraining

Gedurende het eerste en tweede levensjaar laat je een paard het liefst gewoon ‘paard zijn’: buiten, met maatjes, spelen, lopen, rusten, eten… Af en toe de basis oefeningen herhalen is meer dan voldoende. Alles wat goed aangeleerd is vergeten ze niet zomaar.

Geniet van deze mooie jaren, ze worden zo snel groot!

Ik begeleid je graag bij de training van je jonge paard. Neem contact op voor meer informatie.

– – – – – – – – – – – – – – – –

Dit artikel is nagelezen en goedgekeurd door Prof. dr. Machteld van Dierendonck (Equus Research)